Thuế là nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà nước, đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo các hoạt động chi tiêu công, từ y tế, giáo dục đến hạ tầng và an ninh. Trong số các loại thuế đang áp dụng, thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là một công cụ kinh tế – xã hội đặc thù, được áp dụng đối với những hàng hóa, dịch vụ có tính xa xỉ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, môi trường hoặc xã hội.
Việc nắm rõ bản chất và cách áp dụng thuế TTĐB không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp luật mà còn tác động trực tiếp đến quyết định sản xuất, kinh doanh và chi tiêu của người tiêu dùng, từ đó ảnh hưởng đến giá cả và xu hướng thị trường.
Thuế tiêu thụ đặc biệt là gì?
Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là một loại thuế gián thu, áp dụng trực tiếp lên hoạt động sản xuất, nhập khẩu hàng hóa thuộc diện chịu thuế và hoạt động kinh doanh các dịch vụ nằm trong danh mục chịu thuế TTĐB. Nói cách khác, thuế này được tính dựa trên hành vi sản xuất, nhập khẩu hoặc kinh doanh của tổ chức, cá nhân với các mặt hàng và dịch vụ đặc thù.
Đặc điểm của Thuế tiêu thụ đặc biệt
Thứ nhất, đối tượng chịu thuế TTĐB là những hàng hóa, dịch vụ không thiết yếu trong đời sống hàng ngày và có thể gây tác hại nhất định đối với người sử dụng, môi trường hoặc xã hội.
Thứ hai, thuế TTĐB được áp dụng một lần trong quá trình lưu thông hàng hóa và dịch vụ, với điều kiện hàng hóa hoặc dịch vụ không bị thay đổi về bản chất và tính năng.
Thứ ba, mục tiêu chính của thuế TTĐB là điều tiết thu nhập và định hướng tiêu dùng, khuyến khích hoặc hạn chế việc sử dụng các sản phẩm, dịch vụ nhất định theo chính sách kinh tế – xã hội của nhà nước.
Đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt
Đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là những hàng hóa, dịch vụ không thiết yếu cho cuộc sống hàng ngày hoặc có tác động tiêu cực đến sức khỏe con người, môi trường và xã hội. Các đối tượng này được chia thành hai nhóm chính:
1. Hàng hóa chịu thuế TTĐB
Các mặt hàng chịu thuế bao gồm:
-
Thuốc lá điếu, xì gà và các chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng để hút, hít, nhai, ngửi hoặc ngậm;
-
Rượu;
-
Bia;
-
Ô tô dưới 24 chỗ ngồi, bao gồm xe vừa chở người vừa chở hàng với thiết kế có vách ngăn cố định giữa khoang chở người và khoang chở hàng;
-
Xe mô tô có dung tích xi lanh trên 125 phân khối;
-
Tàu bay và du thuyền, trừ loại sử dụng cho mục đích kinh doanh vận chuyển hành khách hoặc hàng hóa;
-
Xăng các loại;
-
Điều hòa nhiệt độ có công suất từ 90.000 BTU trở xuống;
-
Bài lá;
-
Vàng mã và hàng mã.
2. Dịch vụ chịu thuế TTĐB
Các nhóm dịch vụ chịu thuế gồm:
-
Kinh doanh vũ trường;
-
Kinh doanh mát-xa, karaoke;
-
Kinh doanh casino, trò chơi điện tử có thưởng;
-
Kinh doanh đặt cược;
-
Kinh doanh sân gôn;
-
Kinh doanh xổ số.
Đối tượng nộp thuế tiêu thụ đặc biệt
Đối tượng nộp thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là các tổ chức, cá nhân (gọi chung là cơ sở) có hoạt động sản xuất, nhập khẩu hàng hóa hoặc kinh doanh dịch vụ thuộc diện chịu thuế TTĐB. Cụ thể, người nộp thuế bao gồm:
-
Tổ chức kinh doanh được thành lập và đăng ký theo Luật Doanh nghiệp hoặc Luật Hợp tác xã;
-
Các tổ chức kinh tế của các cơ quan chính trị, chính trị – xã hội, xã hội – nghề nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức sự nghiệp và các tổ chức khác;
-
Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các đối tác nước ngoài tham gia hợp tác kinh doanh theo Luật Đầu tư; bao gồm cả các tổ chức, cá nhân nước ngoài hoạt động kinh doanh tại Việt Nam nhưng không thành lập pháp nhân;
-
Cá nhân, hộ gia đình, nhóm người kinh doanh độc lập hoặc các đối tượng khác có hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu.
Theo quy định của pháp luật về thuế TTĐB, các tổ chức, cá nhân nêu trên sẽ trở thành người nộp thuế nếu thực hiện một trong các hành vi sau:
-
Nhập khẩu hàng hóa thuộc diện chịu thuế TTĐB;
-
Sản xuất hàng hóa thuộc diện chịu thuế TTĐB;
-
Kinh doanh dịch vụ thuộc diện chịu thuế TTĐB.
Những trường hợp không chịu thuế tiêu thụ đặc biệt
Để đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong việc áp dụng thuế TTĐB, pháp luật quy định một số trường hợp hàng hóa và dịch vụ sẽ không phải nộp thuế. Các trường hợp này được phân thành hai nhóm chính:
1. Hàng hóa xuất khẩu
Các hàng hóa sau đây không chịu thuế TTĐB:
-
Hàng hóa do cơ sở sản xuất, gia công trực tiếp xuất khẩu ra nước ngoài, bao gồm cả hàng hóa bán hoặc gia công cho doanh nghiệp chế xuất, trừ ô tô dưới 24 chỗ ngồi bán cho doanh nghiệp chế xuất;
-
Hàng hóa do cơ sở sản xuất bán hoặc ủy thác cho cơ sở kinh doanh xuất khẩu theo hợp đồng kinh tế để xuất khẩu;
-
Hàng hóa mang ra nước ngoài để bán tại các hội chợ, triển lãm.
2. Hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam
Các trường hợp không chịu thuế bao gồm:
-
Hàng viện trợ: viện trợ nhân đạo, viện trợ không hoàn lại;
-
Quà tặng của tổ chức, cá nhân nước ngoài cho cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, chính trị – xã hội, xã hội – nghề nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân;
-
Đồ dùng cá nhân, tổ chức nước ngoài được hưởng tiêu chuẩn miễn trừ ngoại giao theo quy định của Chính phủ và các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia;
-
Hàng hóa mang theo người trong tiêu chuẩn hành lý miễn thuế nhập khẩu;
-
Hàng hóa chuyển khẩu, quá cảnh hoặc mượn đường:
-
Chuyển thẳng từ cảng nước xuất khẩu đến cảng nước nhập khẩu mà không đến cảng Việt Nam;
-
Đến cảng Việt Nam nhưng không làm thủ tục nhập khẩu mà đi thẳng tới cảng nước nhập khẩu;
-
Đưa vào kho ngoại quan rồi chuyển đi nước khác theo Quy chế kho ngoại quan;
-
Quá cảnh, mượn đường qua Việt Nam theo hiệp định giữa hai Chính phủ hoặc theo sự cho phép của Thủ tướng Chính phủ;
-
-
Hàng hóa tạm nhập, tái xuất hoặc tạm khẩu, tái nhập chưa phải nộp thuế xuất nhập khẩu theo Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu;
-
Hàng hóa nhập khẩu để bán miễn thuế cho các cơ quan, người nước ngoài hưởng tiêu chuẩn miễn trừ ngoại giao;
-
Hàng hóa bán miễn thuế tại cửa hàng miễn thuế ở sân bay, bến cảng, nhà ga quốc tế và các cửa khẩu biên giới.
3. Hàng hóa trong khu phi thuế quan
-
Hàng hóa nhập khẩu vào khu phi thuế quan, hàng hóa từ nội địa bán vào khu phi thuế quan và chỉ sử dụng trong khu phi thuế quan;
-
Hàng hóa mua bán giữa các khu phi thuế quan, trừ ô tô dưới 24 chỗ.
4. Các phương tiện và thiết bị đặc thù
-
Tàu bay, du thuyền sử dụng cho kinh doanh vận chuyển hành khách, hàng hóa hoặc khách du lịch; tàu bay sử dụng cho an ninh, quốc phòng;
-
Ô tô cứu thương, xe chở phạm nhân, xe tang lễ; xe ô tô thiết kế vừa chỗ ngồi vừa chỗ đứng chở từ 24 người trở lên; xe chạy trong khu vui chơi, giải trí, thể thao không đăng ký lưu hành và không tham gia giao thông;
-
Điều hòa nhiệt độ công suất từ 90.000 BTU trở xuống theo thiết kế nhà sản xuất, chỉ lắp trên phương tiện vận tải như ô tô, tàu hỏa, tàu thuyền, tàu bay.
