Thuế giá trị gia tăng (GTGT) – hay còn gọi là VAT – là một trong những loại thuế gián thu phổ biến, đánh vào phần giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình từ sản xuất đến tiêu dùng. Đây là nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước, đồng thời góp phần điều tiết tiêu dùng, khuyến khích sản xuất và đảm bảo công bằng xã hội.
Trong hệ thống thuế GTGT hiện hành tại Việt Nam, có ba mức thuế suất cơ bản: 0%, 5% và 10%. Trong đó, thuế suất 5% là mức ưu đãi được Nhà nước áp dụng cho các nhóm hàng hóa, dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, nông nghiệp… nhằm hỗ trợ an sinh xã hội, thúc đẩy sản xuất trong nước và giảm gánh nặng chi phí cho người dân.
Bài viết dưới đây sẽ giúp cá nhân và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về danh mục các loại hàng hóa, dịch vụ áp dụng thuế suất thuế GTGT 5% – từ đó có thể thực hiện đúng theo quy định pháp luật, tránh rủi ro trong quá trình kê khai và hạch toán thuế.
Thuế giá trị gia tăng là gì?
Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là loại thuế gián thu, được tính trên phần giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong suốt quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng cuối cùng. Theo quy định tại Điều 3 Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024, thuế GTGT là khoản thu do người tiêu dùng cuối cùng chịu, nhưng người bán sẽ có trách nhiệm kê khai và nộp vào ngân sách Nhà nước.
Căn cứ tính thuế GTGT được quy định tại Điều 6, Điều 7 và Điều 9 của Luật Thuế GTGT 2024, bao gồm giá tính thuế và thuế suất. Mức thuế suất áp dụng tùy thuộc vào từng loại hàng hóa, dịch vụ cụ thể và được chia thành ba nhóm chính:
-
Thuế suất 0%: Áp dụng cho hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu.
-
Thuế suất 5%: Áp dụng cho nhóm hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, phục vụ an sinh xã hội.
-
Thuế suất 10%: Áp dụng phổ biến cho phần lớn các loại hàng hóa, dịch vụ còn lại.
Việc hiểu rõ định nghĩa và căn cứ tính thuế GTGT sẽ giúp cá nhân, doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp luật, đồng thời tối ưu hiệu quả hoạt động kế toán – tài chính trong doanh nghiệp.
Danh mục hàng hóa, dịch vụ áp dụng thuế suất thuế GTGT 5%
Theo quy định tại Khoản 2 Điều 9 Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024, thuế suất 5% được áp dụng đối với một số nhóm hàng hóa, dịch vụ mang tính thiết yếu, góp phần ổn định đời sống và phát triển sản xuất. Dưới đây là các nhóm hàng hóa, dịch vụ cụ thể:
| STT | Nhóm hàng hóa, dịch vụ | Chi tiết áp dụng |
|---|---|---|
| 1 | Nước sạch | – Nước sạch phục vụ sản xuất, sinh hoạt (không bao gồm nước đóng chai, đóng bình, nước giải khát). |
| 2 | Nông nghiệp | – Phân bón, quặng sản xuất phân bón. – Thuốc bảo vệ thực vật, chất kích thích tăng trưởng vật nuôi. |
| 3 | Dịch vụ nông nghiệp | – Đào đắp, nạo vét kênh mương, ao hồ phục vụ nông nghiệp. – Nuôi trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh cây trồng. – Sơ chế, bảo quản sản phẩm nông nghiệp. |
| 4 | Sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa chế biến | – Sản phẩm cây trồng, rừng trồng (trừ gỗ, măng). – Chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường. Trừ: Sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường của tổ chức, cá nhân tự sản xuất, đánh bắt bán ra và ở khâu nhập khẩu. |
| 5 | Nguyên liệu thủ công, nông sản thô | – Mủ cao su (mủ cờ rếp, mủ tờ, mủ bún, mủ cốm). – Lưới, dây giềng, sợi đan lưới đánh cá. – Sản phẩm bằng đay, cói, tre, nứa, lá, rơm, vỏ dừa, sọ dừa, bèo tây Sản phẩm bằng đay, cói, tre, nứa, lá, rơm, vỏ dừa, sọ dừa, bèo tây. – Xơ bông đã qua chải thô, chải kỹ. – Giấy in báo |
| 6 | Máy móc, thiết bị phục vụ nông nghiệp, thủy sản | – Tàu khai thác thủy sản tại vùng biển. – máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp theo quy định của Chính phủ. |
| 7 | Y tế, dược phẩm | – máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp theo quy định của Chính phủ. – Thuốc phòng bệnh, chữa bệnh. – Dược chất, dược liệu là nguyên liệu sản xuất thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh. |
| 8 | Giáo dục | – Thiết bị dùng để giảng dạy và học tập bao gồm: các loại mô hình, hình vẽ, bảng, phấn, thước, com-pa. |
| 9 | Văn hóa, nghệ thuật | – Hoạt động nghệ thuật biểu diễn truyền thống, dân gian. |
| 10 | Đồ chơi, sách | – Đồ chơi cho trẻ em. – Sách các loại, trừ sách chính trị, sách giáo khoa, giáo trình, sách văn bản pháp luật, sách khoa học – kỹ thuật, sách phục vụ thông tin đối ngoại, sách in bằng chữ dân tộc thiểu số. |
| 11 | Dịch vụ khoa học, công nghệ | – Dịch vụ khoa học, công nghệ theo quy định của Luật Khoa học và công nghệ. |
| 12 | Nhà ở xã hội | – Bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở xã hội theo quy định của Luật Nhà ở. |
Những trường hợp cần lưu ý khi áp dụng thuế suất thuế GTGT 5%
Mặc dù thuế suất GTGT 5% là mức ưu đãi áp dụng cho nhiều nhóm hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, tuy nhiên trong quá trình thực hiện, doanh nghiệp và cá nhân cần đặc biệt lưu ý một số điểm quan trọng để tránh nhầm lẫn, sai sót trong kê khai và xuất hóa đơn. Dưới đây là những điều kiện và trường hợp thường gặp dễ gây hiểu nhầm:
Điều kiện để áp dụng thuế suất 5%
Để được áp dụng mức thuế suất 5%, các tổ chức, cá nhân kinh doanh cần đảm bảo đồng thời các điều kiện sau:
-
Hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục được pháp luật quy định rõ tại Khoản 2, Điều 9, Luật Thuế GTGT năm 2024.
-
Hàng hóa phải chưa qua chế biến công nghiệp – chỉ sơ chế hoặc ở dạng nguyên liệu thô. Nếu đã qua quy trình chế biến sâu (ví dụ: đóng gói thành phẩm, thêm phụ gia, gia công nhiều công đoạn), có thể không còn được áp dụng thuế suất 5%.
-
Có đầy đủ chứng từ hợp lệ: hóa đơn GTGT, hợp đồng mua bán, phiếu xuất kho, chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt (đối với giao dịch trên 20 triệu đồng),… theo quy định của Luật Quản lý thuế.
Những trường hợp dễ bị nhầm lẫn
Một số nhóm hàng hóa – dịch vụ thường bị hiểu sai và áp dụng sai mức thuế suất, cụ thể:
| Trường hợp | Thực tế | Dễ nhầm với |
|---|---|---|
| Nước đóng bình, nước giải khát | Chịu thuế suất 10% | Nước sạch sinh hoạt (thuế suất 5%) |
| Sản phẩm nông sản đã chế biến (đóng gói, tẩm ướp) | Không còn là hàng hóa chưa qua chế biến, có thể bị áp dụng thuế 10% | Nông sản sơ chế (thuế 5%) |
| Sách giáo khoa, sách pháp luật | Không chịu thuế GTGT | Sách thông thường (thuế 5%) |
| Máy móc sản xuất nông nghiệp không nằm trong danh mục ưu đãi | Chịu thuế 10% | Máy móc chuyên dùng (thuế 5%) |
Hậu quả khi áp dụng sai thuế suất GTGT
Việc kê khai, xuất hóa đơn với mức thuế GTGT không đúng quy định có thể dẫn đến nhiều rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp, bao gồm:
-
Bị truy thu thuế GTGT phần chênh lệch sai sót trong quá khứ.
-
Bị phạt vi phạm hành chính về thuế, theo quy định tại Nghị định 125/2020/NĐ-CP.
-
Ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp, gây khó khăn trong việc quyết toán thuế, hoàn thuế hoặc kiểm tra sau hoàn.
Việc nắm rõ điều kiện và danh mục áp dụng thuế suất 5%, cũng như các trường hợp dễ nhầm lẫn là điều cần thiết giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp luật. Đồng thời, việc kiểm tra kỹ lưỡng hóa đơn, chứng từ cũng là cách phòng ngừa rủi ro về thuế trong dài hạn.
Kết luận
Việc nắm rõ danh mục hàng hóa, dịch vụ áp dụng thuế suất thuế GTGT 5% không chỉ giúp doanh nghiệp và cá nhân thực hiện đúng nghĩa vụ thuế mà còn tối ưu chi phí, tránh rủi ro pháp lý. Mức thuế suất ưu đãi 5% là công cụ hỗ trợ quan trọng của Nhà nước nhằm khuyến khích sản xuất, phát triển ngành nghề và đảm bảo an sinh xã hội.
Tuy nhiên, các quy định pháp lý về thuế GTGT có thể thay đổi theo từng thời kỳ. Do đó, doanh nghiệp và cá nhân nên thường xuyên cập nhật văn bản pháp luật mới nhất, cũng như tham khảo ý kiến từ chuyên gia thuế hoặc cơ quan chức năng khi cần thiết.
