Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam không chỉ hoạt động độc lập mà còn tham gia vào mạng lưới các công ty mẹ, công ty con hoặc đối tác có quan hệ liên kết. Các giao dịch liên kết vì vậy ngày càng phổ biến, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược kinh doanh nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ phát sinh hành vi chuyển giá, trốn thuế nếu không được quản lý minh bạch.
Đặc biệt, chi phí lãi vay là một khoản mục nhạy cảm, thường bị cơ quan thuế kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật. Vậy giao dịch liên kết là gì và chi phí lãi vay trong các doanh nghiệp có giao dịch liên kết được quy định ra sao?
Giao dịch liên kết là gì?
Theo khoản 22 Điều 3 Luật Quản lý thuế 2019, giao dịch liên kết được hiểu là các giao dịch phát sinh giữa những bên có quan hệ liên kết.
Quan hệ liên kết được xác định khi:
-
Các bên trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia điều hành, kiểm soát, góp vốn vào hoạt động của doanh nghiệp;
-
Các bên cùng chịu sự điều hành, kiểm soát bởi một tổ chức hoặc cá nhân, hoặc cùng có chung một chủ thể góp vốn;
-
Doanh nghiệp được điều hành, kiểm soát bởi những cá nhân có quan hệ gia đình mật thiết.
Bên cạnh khái niệm, pháp luật còn đặt ra nghĩa vụ cho người nộp thuế có phát sinh giao dịch liên kết. Cụ thể, tại khoản 13 Điều 17 Luật Quản lý thuế 2019, doanh nghiệp phải:
-
Lập, lưu trữ, kê khai và cung cấp hồ sơ thông tin về mình và các bên liên kết, kể cả khi các bên liên kết cư trú ở nước ngoài;
-
Thực hiện theo quy định chi tiết của Chính phủ.
Nguyên tắc kê khai và xác định giá giao dịch liên kết:
-
Giá giao dịch liên kết phải được phân tích, so sánh với giao dịch độc lập, đồng thời đảm bảo nguyên tắc “bản chất hoạt động, giao dịch quyết định nghĩa vụ thuế”;
-
Giá giao dịch liên kết phải được điều chỉnh theo mức giá độc lập để xác định đúng số thuế phải nộp, không làm giảm thu nhập chịu thuế;
-
Doanh nghiệp có quy mô nhỏ, rủi ro thuế thấp có thể được miễn một số nghĩa vụ kê khai chi tiết và áp dụng cơ chế đơn giản hóa theo quy định.
Chi phí lãi vay với doanh nghiệp có giao dịch liên kết
Theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP, chi phí lãi vay được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết được quy định cụ thể như sau:
1. Nguyên tắc khống chế chi phí lãi vay
-
Tổng chi phí lãi vay sau khi trừ lãi tiền gửi và lãi cho vay phát sinh trong kỳ chỉ được trừ tối đa bằng 30% của tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh + chi phí lãi vay (sau bù trừ) + chi phí khấu hao trong kỳ.
2. Xử lý phần chi phí lãi vay vượt mức khống chế
-
Phần chi phí lãi vay vượt trên giới hạn 30% không được trừ trong kỳ tính thuế sẽ được chuyển sang các kỳ tính thuế tiếp theo.
-
Thời gian chuyển tiếp tối đa 05 năm liên tục, tính từ năm liền sau năm phát sinh khoản chi phí lãi vay không được trừ.
3. Các trường hợp ngoại lệ
Quy định khống chế chi phí lãi vay tại mục (1) không áp dụng đối với:
-
Các khoản vay của tổ chức tín dụng theo Luật Các tổ chức tín dụng và tổ chức kinh doanh bảo hiểm theo Luật Kinh doanh bảo hiểm;
-
Các khoản vay vốn ODA, vay ưu đãi của Chính phủ theo hình thức Chính phủ vay nước ngoài cho doanh nghiệp vay lại;
-
Các khoản vay phục vụ chương trình mục tiêu quốc gia (như xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững);
-
Các khoản vay để thực hiện chính sách phúc lợi xã hội của Nhà nước (nhà ở tái định cư, nhà ở công nhân, sinh viên, nhà ở xã hội, dự án phúc lợi công cộng…).
4. Nghĩa vụ kê khai
Người nộp thuế có phát sinh giao dịch liên kết phải kê khai tỷ lệ chi phí lãi vay theo Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP khi lập hồ sơ quyết toán thuế TNDN.
Kết luận
Giao dịch liên kết là một hoạt động tất yếu trong quá trình vận hành và phát triển của nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là những đơn vị nằm trong cùng tập đoàn hoặc có sự tham gia vốn, quản lý, kiểm soát lẫn nhau. Tuy nhiên, để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong nghĩa vụ thuế, pháp luật Việt Nam đã đưa ra những quy định chặt chẽ liên quan đến việc kê khai, xác định giá giao dịch cũng như khống chế chi phí lãi vay.
Việc nắm rõ nguyên tắc xác định chi phí lãi vay được trừ theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp luật, hạn chế rủi ro về thuế mà còn góp phần xây dựng hệ thống quản trị tài chính bền vững. Doanh nghiệp có giao dịch liên kết cần chủ động lập và lưu trữ hồ sơ, minh bạch thông tin để vừa đảm bảo lợi ích kinh doanh, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý của cơ quan thuế.
