Trong thời đại minh bạch tài chính và phòng chống rửa tiền ngày càng được siết chặt, khái niệm “chủ sở hữu hưởng lợi” (beneficial owner) đang trở thành một thuật ngữ pháp lý quan trọng mà mọi doanh nghiệp cần hiểu rõ. Không chỉ là người nắm cổ phần, chủ sở hữu hưởng lợi còn là người thực sự kiểm soát hoặc thu lợi từ hoạt động của doanh nghiệp, dù không đứng tên chính thức.
Vậy chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp là ai, được xác định như thế nào, và có vai trò gì trong hoạt động pháp lý và kinh doanh? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn làm rõ khái niệm này cùng các quy định liên quan theo pháp luật hiện hành.
Chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp là gì?
Chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp là cá nhân thực tế nắm quyền sở hữu vốn điều lệ hoặc có khả năng kiểm soát, chi phối hoạt động của doanh nghiệp, dù không nhất thiết đứng tên trên giấy tờ đăng ký.
Tuy nhiên, không bao gồm các trường hợp như: người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, hoặc người đại diện vốn nhà nước tại công ty cổ phần, công ty TNHH hai thành viên trở lên. Quy định này được nêu tại điểm d khoản 1 Điều 1 Luật Doanh nghiệp sửa đổi năm 2025.
Tiêu chí xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp
Theo Điều 17 Nghị định 168/2025/NĐ-CP, một cá nhân được xác định là chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp có tư cách pháp nhân khi đáp ứng ít nhất một trong các tiêu chí sau:
-
Sở hữu từ 25% vốn điều lệ hoặc 25% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết trở lên, tính theo sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp. Trong đó:
-
Sở hữu trực tiếp là việc cá nhân đứng tên sở hữu phần vốn/cổ phần trong doanh nghiệp.
-
Sở hữu gián tiếp là việc cá nhân sở hữu từ 25% vốn điều lệ hoặc cổ phần thông qua trung gian, như một tổ chức hoặc doanh nghiệp khác.
-
-
Có quyền chi phối các quyết định quan trọng của doanh nghiệp, cụ thể là một trong các quyền sau:
-
Bổ nhiệm, miễn nhiệm hoặc bãi nhiệm đa số hoặc toàn bộ thành viên Hội đồng quản trị, Chủ tịch HĐQT, Chủ tịch HĐTV;
-
Quyết định người đại diện theo pháp luật, Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc;
-
Sửa đổi, bổ sung Điều lệ doanh nghiệp;
-
Thay đổi cơ cấu tổ chức quản lý;
-
Quyết định tổ chức lại hoặc giải thể doanh nghiệp.
-
Mục đích của việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp
Việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm và tuân thủ pháp luật trong hoạt động doanh nghiệp. Đây là công cụ cần thiết giúp Nhà nước và các tổ chức liên quan kiểm soát tốt hơn các hành vi tiềm ẩn rủi ro như rửa tiền, trốn thuế, tham nhũng hay tài trợ khủng bố.
Cụ thể, việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi hướng đến các mục tiêu chính sau:
-
Tăng cường minh bạch thông tin doanh nghiệp: Giúp các cơ quan quản lý, tổ chức tài chính, ngân hàng và đối tác biết rõ ai là cá nhân thực sự đứng sau doanh nghiệp, từ đó hạn chế các hành vi ẩn danh gây rủi ro.
-
Phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố: Xác định người hưởng lợi cuối cùng giúp ngăn chặn việc sử dụng pháp nhân làm vỏ bọc cho các hành vi rửa tiền hoặc tài trợ cho các tổ chức bất hợp pháp.
-
Đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật: Đây là yêu cầu bắt buộc theo quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền, thuế, đầu tư, và quản trị doanh nghiệp.
-
Bảo vệ quyền và lợi ích của các bên liên quan: Tạo điều kiện để cổ đông, nhà đầu tư và đối tác nhận biết được cấu trúc sở hữu thật sự, từ đó đưa ra quyết định hợp lý và an toàn hơn trong các giao dịch.
-
Hỗ trợ công tác thanh tra, điều tra và xử lý vi phạm: Trong trường hợp phát hiện sai phạm, việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi giúp cơ quan chức năng truy cứu trách nhiệm cá nhân chính xác và hiệu quả hơn.
Tóm lại, việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi không chỉ là yêu cầu pháp lý bắt buộc, mà còn là biện pháp thiết yếu nhằm nâng cao tính minh bạch, bảo vệ lợi ích hợp pháp của Nhà nước và doanh nghiệp, đồng thời ngăn chặn các hành vi lợi dụng pháp nhân để phạm pháp.
Kết luận
Việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp không chỉ là yêu cầu mang tính pháp lý theo quy định hiện hành, mà còn là yếu tố quan trọng giúp đảm bảo tính minh bạch, liêm chính và an toàn pháp lý trong hoạt động kinh doanh. Trong bối cảnh ngày càng siết chặt các quy định về phòng, chống rửa tiền và tăng cường quản trị doanh nghiệp, cá nhân và tổ chức cần hiểu rõ ai là người thực sự đứng sau và kiểm soát doanh nghiệp để từ đó có sự quản lý phù hợp, tuân thủ đúng quy định pháp luật.
Doanh nghiệp, tổ chức tài chính, ngân hàng và các bên liên quan cũng cần chủ động rà soát, cập nhật thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi để giảm thiểu rủi ro, đồng thời nâng cao uy tín, trách nhiệm và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh lâu dài.
